Dinsdag 11 april 2018, aan het eind van de middag rond 16:30 uur begon in de Tweede Kamer een debat over de uitslag van een referendum. Een indrukwekkend debat, niet zozeer vanwege gebruikte bewoordingen of de omgeving waarin het plaatsvind, maar veeleer vanwege de inhoud, de gebruikte politieke trucs en de scepsis daarover op de publieke tribune. Leuk om daar jongeren te ontmoeten die het politieke spel beter door lijken te hebben dan menig journalist.
Onbekendheid met de Wet Raadgevend Referendum.
Op de agenda stond een debat over de uitslag van het gehouden referendum over de Wet inlichtingen- en Veiligheidsdiensten 2017 (verder te noemen WiV). Het debat is hier terug te zien. Centraal stonden hierin voor de partijen die voor referenda zijn, de artikelen elf en twaalf van de Wet Raadgevend Referendum die zouden gaan over de keuzes die men heeft in de wijze van omgaan met de gereferendeerde wet en de eventuele inwerkingtreding hiervan. Herhaaldelijk werd aangehaald dat artikel twaalf hierover zou handelen, maar dit artikel betreft slechts de inwerkingtreding van enkele bijzondere gevallen. Politici van links tot rechts, een enkele uitzondering daargelaten, leken niet exact te weten waarover ze spraken inzake deze wet.
Volgens minister Ollongren is de WiV deels al in werking getreden vanwege het volgens haar spoedeisende karakter ervan. In dat geval is artikel 12, lid 1 van toepassen. Conform artikel 12 lid 2 wordt zo spoedig mogelijk beslist of een voorstel van wet zal worden ingediend dat uitsluitend strekt tot intrekking van de wet. Let wel, de minister hoeft dit niet te doen. Doet zij dit niet, dan gelden artikel 11 en artikel 10, en kan de minister de inwerkingtreding van de wet regelen per koninklijk besluit. Voor alle duidelijkheid heb ik onderaan dit artikel de bedoelde wetsartikelen weergegeven.
Wegen, wijzigen of aanpassen.
In deze wet staat nergens iets over ‘wegen, wijzigen of aanpassen’, en dat is terecht. Immers heeft de kiezer slechts voor of tegen de wet gestemd en niet allerlei afwegingen meegegeven. Tijdens het referendum hebben miljoenen stemmen gestemd en deze hebben dat allemaal naar aanleiding van eigen afwegingen gedaan. Vaak werd tijdens het debat aangegeven dat de initiatiefnemers, campagnevoerende partijen en clubs, bepaalde overwegingen hadden, maar die doen er niet toe. Anders dan bij reguliere verkiezingen draait het bij referenda niet om partijen en hun programma’s maar om de mening van de kiezer die slechts binair kan worden weergegeven, met een ‘voor’ of een ‘tegen’.
Gisteren werd tijdens het debat na enkele uren duidelijk dat de regering bij monde van minister Ollongren de WiV ongewijzigd in wil voeren. Duidelijk, maar wel jammer dat er zoveel politieke mist is opgetrokken rondom deze keuze.
Politiek rookgordijn en journalisten.
Wellicht dat angst voor een electorale afstraffing ertoe geleid heeft dat de coalitie een rookgordijn heeft opgetrokken rondom het negeren van het advies van de kiezer. Een rookgordijn dat bovendien is neergedaald met behulp van (onwetende?) journalisten bij de grote media. Overal werd lustig aangekondigd dat de minister de WiV had gewijzigd naar aanleiding van het advies van de kiezer. Dit, terwijl dat helemaal niet kan. De Wet Raadgevend Referendum voorziet in een binaire keuze hieromtrent: doorzetten van de wet of intrekken, niet in wijzigen. Wat wel kan, is dat de wet wordt doorgezet maar dat direct een wijzigingswet wordt ingediend. Maar, nu ben ik toch wel ernstig benieuwd waar al die journalisten die het over wetswijzigingen hadden, deze gevonden hebben?
De minister heeft slechts toegezegd enkele beleidsnotities te wijzigen, minimale wijzigingen in uitvoeringsbesluiten die niets substantieels kunnen inhouden. Maar belangrijker nog, de kiezer gaf een advies tot intrekking over de wet zelf en niet over haar onbekende uitvoeringsbesluiten.
Terug naar gisteravond, naar het debat dat behoorde te gaan over de uitslag van het referendum en de wijze waarop de regering daarmee om dient te gaan. In plaats van het debat zuiver hierover te houden werd een groot deel van het debat ingenomen door het rookgordijn dat de regering en de coalitie optrok rondom haar inlegvellen. Door urenlang te debatteren over de inhoud van allerlei miniscule beleidswijzigingen in uitvoeringsbesluiten sneeuwde het feit dat de wet ongewijzigd blijft onder een dikke laag van woorden en zinnen. Voor de onoplettende en/of onkundige journalist is de woordenbrij waarin diep verstopt de woorden: “de wet treedt ongewijzigd in werking” zo ondoorgrondelijk gemaakt dat eigenlijk best begrijpelijk is dat zij spreken over wijzigingen van de wet (terwijl die er dus niet zijn).
De gang van zaken rondom deze wetswijzingen en met name de berichtgeving erover in de media hier, hier, en hier (voorbeelden) tonen aan dat de politieke truc die het opwerpen van het rookgordijn heeft gewerkt bij verschillende journalisten. Op de publieke tribune werd het rookgordijn ruimschoots doorzien. Ik vond het hoopvol om te constateren dat de aanwezige jeugd dit doorzag, nu maar hopen dat zij later onze journalisten gaan worden.
Absurd.
Het debat gisteren ging, zoals eerder geschreven, dankzij de coalitie en de regering meer over kleine beleidswijzigingen dan over de referendumuitslag. Volksvertegenwoordigers die een advies van het volk dat kan bestaan uit een ‘Voor’ of een ‘Tegen’ gaan wegen en interpreteren alsof zij weten wat in de hersens van alle kiezers om is gegaan. Het blijft absurd om naar te kijken.
Het debat over de uitslag zelf hoeft slechts een uur te duren, als het debat zuiver over de uitslag gehouden wordt. Gaan we de raad van de kiezer negeren of niet? Dat is de enige vraag die voor moet liggen in een debat zonder politieke rookgordijnen. Een democratische samenleving vereist een transparante en eerlijke regering. Niet een regering die werkt met politieke rookgordijnen die haar plannen ergens in de mist wenst uit te voeren in de hoop dat de kiezer niet doorheeft wat er exact gaande is.
Advies.
Ik zou onze volksvertegenwoordigers willen adviseren om in het vervolg twee debatten te organiseren rondom de uitslag van een referendum. Dit met als doel om de handel en wandel van de coalitie en de regering inzichtelijk te houden, ook voor onkundige en wellicht ongeïnteresseerde journalisten. Om rookgordijnen en mistigheden rondom ‘aanpassingen’, ‘inlegvellen’ en ‘beleidswijzigingen’ te voorkomen zou ik adviseren om eerst een debat te organiseren rondom de vraag of en zo ja welke wijzigingen de regering wenst aan te brengen. Noem het maar het ‘inlegveldebat’.
Vervolgens, pas wanneer volstrekt helder is welke wijzigingen van de wet plaats gaan vinden en nadat deze wijzigingen in gang zijn gezet, zou ik een debat adviseren over het doorzetten van de gereferendeerde wet of de intrekking ervan.
Als de politieke trucs en rookgordijnen rondom referenda-uitslagen zijn opgetrokken zal vrij snel duidelijk worden dat de enige koninklijke manier om, met inachtneming van de Wet Raadgevend Referendum, een gereferendeerde wet te wijzigen is dat deze wordt ingetrokken bij een negatief advies en opnieuw in gewijzigde vorm (met eventueel spoed) wordt aangeboden aan de Kamers waarna ook de gewijzigde wet kan worden onderworpen aan een advies van de kiezer.
Geknipt en geplakt van: http://wetten.overheid.nl/BWBR0036443/2017-04-01
Artikel 10
Indien onherroepelijk is vastgesteld dat geen referendum zal worden gehouden of dat een referendum niet heeft geleid tot een raadgevende uitspraak tot afwijzing, wordt de inwerkingtreding bij koninklijk besluit opnieuw geregeld.
Artikel 11
Indien onherroepelijk is vastgesteld dat een referendum heeft geleid tot een raadgevende uitspraak tot afwijzing, wordt zo spoedig mogelijk een voorstel van wet ingediend dat uitsluitend strekt tot intrekking van de wet of tot regeling van de inwerkingtreding van de wet.
Artikel 12
- 1Indien de inwerkingtreding van een wet waarover een referendum kan worden gehouden, geen uitstel kan lijden, kan onder verwijzing in die wet naar dit artikel de inwerkingtreding in afwijking van de artikelen 8 en 9 worden geregeld, onverminderd de mogelijkheid over de wet een referendum te houden.
- 2Indien over een wet als bedoeld in het eerste lid een referendum wordt gehouden en onherroepelijk is vastgesteld dat dit heeft geleid tot een raadgevende uitspraak tot afwijzing, wordt zo spoedig mogelijk beslist of een voorstel van wet zal worden ingediend dat uitsluitend strekt tot intrekking van de wet. Onze Minister wie het aangaat licht de Staten-Generaal zo spoedig mogelijk in over de beslissing van de regering ter zake.
- 3Betreft het een wet tot goedkeuring van een verdrag, dan wordt zo spoedig mogelijk beslist of een voorstel van wet zal worden ingediend dat uitsluitend strekt tot intrekking van de wet of tot goedkeuring van het voornemen tot opzegging van het verdrag, indien de binding aan het verdrag reeds is aangegaan. Onze Minister van Buitenlandse Zaken licht de Staten-Generaal zo spoedig mogelijk in over de beslissing van de regering terzake.
- 4Voorzover blijkt dat een belanghebbende ten gevolge van de intrekking van een wet overeenkomstig het tweede of derde lid dan wel de opzegging van een verdrag overeenkomstig het derde lid schade lijdt of zal lijden welke redelijkerwijs niet of niet geheel te zijnen laste behoort te blijven en waarvan de vergoeding niet of niet voldoende op andere wijze is verzekerd, kent Onze Minister wie het aangaat hem op zijn verzoek een naar billijkheid te bepalen schadevergoeding toe.
Artikel geschreven door: Jasper van Buul
